ایران در برون رفت از مردسالاری مدیریتی

به گزارش ایرنا، سهم زنان از شعارهای انتخاباتی ملی و محلی طی دهه های گذشته پر رنگ تر و حتی ملاکی برای انتخاب کاندیداها شده و مسوولان کشور هم در سخنان و انتصابات خود، به حضور پررنگ بانوان به عنوان نیمی از جمعیت جامعه در عرصه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تاکید دارند.

بانوان ایرانی که سال های سال و حتی از یک قرن پیش تاکنون برای اثبات توانمندی های خود تلاش کرده و جنگیده اند، حالا در عرصه های مدیریتی و تاثیرگذار ایران میدان داری می کنند و هزاران زن متخصص، پزشک، مخترع، کارآفرین، ادیب و مدیر از تبار غیرت و نجابت «بی بی مریم» و «قدم خیر» در عرصه هستند.

ایمان به توانمندی و قدرت مدیریتی زنان در عرصه های حساس سیاسی تا اجتماعی و بهداشت، ورزش و فرهنگ، علم و کارآفرینی موجب خلق موفقیت های کم نظیر آنها شده است.

حالا توانمندی زنان ایرانی در هر جای جهان مانند مریم میرزاخانی و یاسمن مقبلی به رخ کشیده می شود و داخل ایران نیز بانوانی هستند که هر کدام یک گوشه از کار تولید، پیشرفت و افتخارآفرینی را به دست گرفته اند.

فعالیت بیش از یک هزار و 121 زن قاضی در کشور، کسب 111 کرسی مجلس شورای اسلامی توسط زنان در 11 دوره، ارتقای میزان مشارکت زنان در مجلس به 5.59 درصد و حضور 16.5 برابری زنان نماینده مجلس شورای اسلامی از دور اول از دستاوردهای زنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال 1400 است که همه اینها نشان از توجه به حوزه زنان و خانواده دارد.

همچنین طبق گزارش های رسانه ای، حدود 60 درصد کرسی های دانشگاه های کشور به اساتید زن تعلق داشته و 35 درصد هیات علمی کشور را زنان به خود اختصاص داده اند، چهار هزار زن نویسنده در عرصه نگارش مباحث مقاومتی کتاب دارند و 30 هزار زن در حوزه نشر فعالیت می کنند.

به گفته «خدیجه کریمی» مدیرکل وقت امور بین الملل معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده در رابطه با وضعیت کارآفرینی زنان (سال 1400) ، زنان بیش از 32 درصد از اعضای شرکت های فعال در اقتصاد و بازار کشور را تشکیل می دهند و با تاسیس 250 شرکت دانش بنیان توسط زنان، فعالیت 735 زن به عنوان مدیرعامل شرکت های دانش بنیان و 2 هزار و 390 زن به عنوان عضو هیات مدیره در این گروه شرکت ها را شاهد هستیم.

بانوان ایران زمین از جمله 6 هزار زن خیر مدرسه ساز ایران ثابت کردند در کنار نقش همسری و مادری، می توانند در جامعه نیز میدان داری کرده و با حفظ کرامت انسانی و اسلامی جزو نقش آفرینان مهم در عرصه مدیریتی، تربیتی، اقتصادی و اجتماعی کشور باشند.

حالا دیگر هجمه ها و تبلیغات غربی ها هم نمی تواند جایگاه بانوان را در نظام جمهوری اسلامی ایران تقلیل دهد، چراکه به خوبی در عرصه میدان داری تثبیت شده و در زمینه های مختلف علمی، سیاسی، مدیریت های اجتماعی و فرهنگی درخشیده اند.

تکاپو و تلاش زنان ایرانی در دهه اخیر نتیجه های بسیار مثبتی داشته و ورود آنها به عرصه مدیریتی را تسهیل کرده است و حالا پس از شور و شعف راهیابی نخستین زن (معصومه ابتکار) به کابینه هیات دولت در دولت هشتم، ورود زنان در عرصه به یک مطالبه جدی تبدیل شده است تا جاییکه انتشار گزارشی از ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران در سال های 1401 و 1402 با عنوان مشارکت زنان در عرصه های مدیریتی و تصمیم گیری حاکی از آن است که عدالت جنسیتی در نظام اداری ایران محقق شده است.

براساس این گزارش مطابق با سالنامه آماری نظام اداری کشور آمار کل کارکنان رسمی، پیمانی، قرارداد کار معین و کارگری دستگاه های اجرایی کشور در پایان سال 1401، تعداد 2 میلیون و 246 هزار و 397 نفر است که از این تعداد یک میلیون و 247 هزار و 559 نفر معادل 56 درصد مرد و 998 هزار و 838 نفر معادل 44 درصد زن هستند بر این اساس، در نظام اداری ایران عدالت جنسیتی در استخدام و بکارگیری نیروی کار کاملا مشهود است.

راه طولانی زنان از فرصت های شغلی برابر تا انتصابات برابر مدیریتی

حالا زنان پس از سال ها تلاش برای اغنای جامعه نسبت به توانمندی های خود و رسیدن به خواسته " فرصت های شغلی برابر" به مطالبه ی جدید "فرصت های برابر مدیریتی" رسیده اند.

زنانی که روزی خواستار استخدام عادلانه در ادارات بودند، حالا در نظام جمهوری اسلامی و به برکت راه های باز شده در پیش رویشان، خواستار تقسیم کرسی های مدیریتی کشور هم هستند و البته آمار می گوید این مطالبه زنان هم در حال تحقق است.

در ادامه این گزارش وضعیت بکارگیری زنان در سطوح مدیریتی و تصمیم گیری نیز نشان از روند رشد انتصاب آنان در پست های مدیریتی کشورمان طی سال های اخیر دارد، به نحوی که انتصاب زنان در مشاغل مدیریتی در سال 1402 نسبت به سال 1399 رشد بیش از 2 برابری داشته و از 19 هزار و 597 نفر در سال 1399، به 42 هزار و 396 نفر در سال 1402 رسیده است.

دولت چهاردهم نیز در ادامه این روند امیدوارکننده، به انتصاب زنان در عرصه مدیریتی کشور دامنه بیشتر و پست های کلیدی تر را برای این قشر اختصاص داد، انتصابات دکتر پزشکیان از معاون ریاست جمهوری تا وزارت راه و شهرسازی، سخنگوی دولت و اولین فرمانداران زن در برخی استان ها نشان می دهد، دولت وفاق در حال ادامه روند خروج انتصابات از حصار تک جنسیتی، مرد سالاری مدیریتی و ورود بر اساس شایسته سالاری و توانمندی است.

از ابتدای دولت چهاردهم تا چهارم آذرماه 45 زن در مسوولیت های ارشد اجرایی کشور منصوب شده اند تا بار دیگر ثابت شود نه تنها مناصب مدیریتی حق زنان هم هست، بلکه مردم ایران هم حق دارند از توانمندی های مدیریتی و دانشی خود برای توسعه کشور بهره ببرند.

تسری انتصاب زنان در استان های کشور طی ماه های اخیر، بازخورد بسیار مطلوبی را در این قشر داشته و حتی مقاومت های بعضا مردسالارانه و تک جنسیتی را تا حدودی کمرنگ کرده که سهم لرستان هم از این روند امیدبخش مطلوب بوده است.

تاکنون بدون احتساب انتخاب یک زن برای مدیرکلی امور بانوان و خانواده، هفت بانو در دولت چهاردهم از استاندار لرستان حکم انتصاب گرفته اند و مدیران یا معاون قبلی هم که زن بوده اند، همچنان در مسند کار هستند.

مدیرکل امور اجتماعی، مشاور ایثارگران استاندار، نخستین فرماندار زن تاریخ مدیریتی استان در سلسله، معاون سیاسی فرمانداری خرم آباد، معاون برنامه ریزی و امور عمرانی فرمانداری دورود، معاون برنامه ریزی و امور عمرانی فرمانداری پلدختر و معاون برنامه ریزی و توسعه فرمانداری بروجرد از انتصابات دولت چهاردهم در لرستان است.

این انتصابات با بازخورد مثبت عموم همراه بود که نشان می دهد بدنه مدیریتی لرستان با فضای عمومی سنتی، هم می تواند با حضور زنان توانمند در چارچوب قانون و حفظ کرامات انسانی متحول شود.

به گفته یک دکترای جامعه شناسی تغییرات در انتصاب مدیران و خروج از مدیریت تک جنسیتی به معنای ایجاد فرصت های برابر برای زنان و اذعان به توانمندی آنهاست که امروزه به عنوان یک مطالبه جدی جامعه بانوان به ویژه نسل جدید مطرح می شود.

حل بحران مشارکت با انتصاب زنان

مجتبی ترکارانی می گوید: جامعه ما در شرایطی قرار گرفته که نیازمند حضور همه اقشار اعم از زن و مرد، سنی و شیعه و قومی و غیر قومی برای کمک به بقای ایران عزیز بوده که از طرف برخی بحران ها دچار چالش شده است.

وی افزود: حکومت ها در این وضعیت باید به این فکر باشند که از افراد مختلف جامعه جدا از سلایق و گرایش های فکری و جنسی مختلف استفاده کنند تا به سلامت از این بحران ها رهایی جست.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: یکی از این بحران ها در جامعه ما، بحران مشارکت است، به طوریکه زنان و مردان در مواردی در حوزه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی حضور چندانی نداشته و نه فقط ، مسیر برای ورود بسیاری باز نیست، بلکه احساس مفید بودن و ارزش داشتن مشارکت اجتماعی به آن اندازه نیست که افراد توانمند را وادار به حضور در عرصه جامعه و حتی قدرت نماید.

ترکارانی ادامه داد: بنابراین در خلا عدم استقبال افراد توانمند، افراد با توانایی و کیفیت پایین تری وارد عرصه مدیریت می شوند که توان حل مسائل جامعه را در غیاب نخبگان نخواهند داشت.

وی گفت: یکی از گروه های جامعه که سالیان سال به دلیل نگرش های بسته از حضور در سطوح بالایی از مدیریت سازمانی در جامعه محروم مانده اند زنان می باشند.

این استاد جامعه شناسی تصریح کرد: زنان این سرزمین به رغم اینکه در حوزه کسب سواد، تحصیل، شغل و ارائه توانایی خود در یک قرن اخیر موفق بوده اند، ولی در مسیر تبدیل توانایی و استعدادها به جایگاه و منزلت شایسته، تا حدودی محروم مانده اند در حالیکه اگر جامعه ای می خواهد بحران مشارکت اجتماعی را حل کند، باید به دنبال جذب و ادغام زنان در ساختارهای اجتماعی و مدیریتی باشد.

ترکارانی اظهار داشت: انتصاب چند تن از زنان خوب این سرزمین به ویژه نخستین فرماندار زن، از طرف استاندار لرستان با وجود مقاومت های سیاسی و فرهنگی مقابل چنین انتخابی، یک اقدام مثبت در جهت کاهش مشارکت اجتماعی بین زنان و مردان این استان است.

وی یادآور شد: مطرح شدن عنوان هایی مانند انتخاب اولین فرماندار زن و عناوین دیگر، جدا از بار رسانه ای، معنای دیگری را به ذهن متبادر می کند که در مرحله شروع ساختن فصلی نو در جامعه هستیم.

این استاد دانشگاه افزود: این مهم قبل از آنکه بتواند تاثیرات معناداری در بیرون ایجاد کند، می تواند تغییر معناداری در ذهن و باورها داشته و ما را به پذیرش و مدارا با حضور زنان این سرزمین در جایگاه های موثر وادار نماید.

تاملی بر ملاحظات انتصاب زنان

انتصاب مدیران زن، راهی به دروازه های جهانی

ترکارانی با تاکید بر مدنظر قرار گرفتن ملاحظات مهمی در انتصاب مدیران زن برای خود زنان، همکاران آنها و مردم اضافه کرد: مدیران سازمان ها باید به تبع اقدام استاندار از انتخاب زنان در حوزه های مختلف استقبال نمایند تا حضور بیشتر این قشر در عرصه های مدیریتی، علاوه بر افزایش کمیت با ارتقای کیفیت انتخاب افراد شایسته همراه باشد تا فضای مدیریت استان را دچار تحول نماید.

وی اظهار داشت: این مهم علاوه بر تلطیف فضای مدیریتی، نوعی نگاه مبتنی بر مادرانگی را وارد سازمان های ما می کند که شاید بتواند مرهم کوچکی هم بر رنج آسیب ها و مسائل اجتماعی جامعه باشد.

این کارشناس جامعه شناسی گفت: بنابراین باوجود مقاومت های فرهنگی و سیاسی، چنین انتخاب هایی زنان ما را وارد چرخه مدیریتی، کسب یادگیری و تجربه می کند و در چنین جایگاه هایی می توانند به افراد بزرگتر در سطوح ملی و جهانی تبدیل شوند.

تدبیر، لازمه زنان مدیر

ترکارانی تاکید کرد: مدیران زن منصوب شده باید به رسالت های تاریخی خود آگاهی داشته و در چنین جایگاهی با حوصله، تدبیر و به آرامی حرکت کنند تا جامعه را به پذیرش موجودیت خود قانع نمایند.

به گفته وی مدیران زن باید تجربه خوبی از مدیریت شایسته و توانا را به یادگار گذاشته و چنان الگویی شوند که برای دیگر مناطق استان نیز قابل اجرا باشد.

پرهیز از انتظارات هیجانی و غیر واقع بینانه

این جامعه شناس ادامه داد: البته باید گفت در شرایط سیاسی، اقتصادی و بین المللی کنونی انتظار موفقیت بالا از یک مدیر زن نیز منصفانه نیست، ولی منظور، نوعی حکمرانی است که حداقل حضور زنان را به عنوان تجربه مثبت در دوره های بعدی قابل تکرار بداند و عادی سازی شود.

ترکارانی افزود: باید دقت داشت گرچه در گام اول چنین اتفاق هایی برای جامعه خوشایند و هیجان انگیز است، ولی بطور معمول انتظارات بالایی هم از این رهگذر شکل می گیرد که شاید واقع بینانه نباشد که در صورت عدم تحقق، می تواند راه را برای تکرار این تجربه محدود کند.

وی ادامه داد: این انتظارات حتی می تواند بار اضافه ای را بر مدیران زن که تحت فشار مدیریت سازمانی هستند، تحمیل و باعث کاهش موفقیت آنها شود.

این استاد دانشگاه گفت: بنابراین نه فقط باید از انتظارات بالا دوری نمود، بلکه باید از بزرگنمایی و یا انتقاد بیش از حد خطاهای آنها جلوگیری کرد، چراکه برخی افراد با دیدن اشتباهاتی از طرف هر مدیر زن یا مرد، آنها را به شدت نقد و یا تخریب می کنند تا مجال ورود آنها به ساختار مدیریتی را ببندند.

جامعه در کنار مدیران زن بماند

ترکارانی تاکید کرد: جامعه ما باید با نگاهی مبتنی بر مهر و مدارا در کنار چنین زنانی برای ساختن شرایط جدید بایستد و اعتماد به نفس، جسارت و قدرت ریسک پذیری این زنان و مردان خوش فکر و جسوری را که چنین زنان توانمندی را منصوب کرده اند، ستایش کند.

وی گفت: مشکلات جامعه ما به خصوص مسائل زنان، بیشتر از آن هستند که با چنین انتصاب هایی حل شوند، چراکه نیازمند اصلاحات گسترده و بعضا طولانی مدت در حوزه های مختلف هستیم، اما هر گام مثبتی در آغاز نیاز به حمایت، مدیریت و بسترسازی دارد.

این جامعه شناس تاکید کرد: باید چنین انتصاب هایی برای زنان را گام مهمی در توانمندسازی این قشر در عرصه مدیریت دانست و دور از هیجان های رسانه ای به تقویت چنین فضاهایی پرداخت.